Is het auteursrecht verlopen..? Of toch niet..?

Er woedt al enige tijd een hevige discussie over het auteursrecht op de dagboeken van Anne Frank. 

Het recht op een werk vervalt van rechtswege 70 jaar na het overlijden van de auteur. Aangezien Anne Frank overleed in 1945, zouden haar dagboeken vanaf 1 januari 2016 in het publieke domein terecht moeten komen. Zodra deze in het publieke domein komen, mogen de dagboeken door eenieder vrij worden uitgegeven. Het Anne Frank Fonds, gevestigd in Zwitserland, probeert hier echter een stokje voor te steken. Zij betogen namelijk dat Otto Frank, de vader van Anne Frank, mede-auteur is van het dagboek Het Achterhuis, omdat hij redactionele keuzes zou hebben gemaakt bij het samenstellen van het dagboek. Er zou dus sprake zijn van een gezamenlijk auteurschap. In dat geval vervalt het auteursrecht pas 70 jaar na het overlijden van de langstlevende mede-auteur, wat uitkomt op 1 januari 2051. Maar is er hier wel sprake van een gezamenlijk auteurschap? Wie heeft er gelijk?

Dagboeken van Anne Frank. Foto ANP/Ben Hansen

Meerdere versies
Het ingewikkelde aan deze discussie is, is dat er meerdere versies van het dagboek zijn. De originele versie, ook wel de A-versie genoemd, werd door Anne Frank herschreven wat leidde tot de B-versie. Na de Tweede Wereldoorlog redigeerde haar vader de dagboeken tot een dagboek dat nu Het Achterhuis heet. Dit is de laatste versie van het dagboek. Van de oorspronkelijke dagboeken zou gezegd kunnen worden dat het auteursrecht is verlopen en zich dus daarmee bevinden in het publieke domein. Echter, in 1986 werd door het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) de onbewerkte versie van de dagboeken gepubliceerd. Hier staan delen in die niet in het dagboek Het Achterhuis terecht zijn gekomen en dus nooit eerder zijn gepubliceerd.

Mede-auteurschap
Het Anne Frank Fonds meent dat Otto Frank mede-auteur is van het dagboek, daar het een bewerking is van de dagboeken. Het auteursrecht verloopt volgens het Fonds pas op 1 januari 2051. Maar heeft Otto Frank wel een eigen auteursrecht op de bewerking? Is er sprake van een eigen, oorspronkelijk karakter en draagt het de persoonlijke stempel van de maker? Gesteld zou kunnen worden dat er louter sprake is van een bewerking die zo banaal en triviaal is dat daar geen auteursrecht op rust. Maar als Otto Frank bewust delen heeft samengevoegd en weggelaten, om zo zijn eigen visie te laten uitdrukken, zou er sprake kunnen zijn van mede-auteurschap. Volgens juridische experts kan alleen een rechtbank de mede-auteurschap van Otto Frank erkennen. Het Anne Frank Fonds doet er alles aan om de auteursrechten te behouden, om zo, naar eigen zeggen, te voorkomen dat het dagboek met grote historische waarde niet in verkeerde handen zouden vallen. Of zou het ze toch gaan om de financiële aspecten..?

Overgangsrecht
Over het mede-auteurschap van het dagboek Het Achterhuis valt nog te speculeren. Overigens is het haast onmogelijk om Otto Frank als mede-auteur te erkennen voor de oorspronkelijke teksten van Anne Frank. Anne Frank is namelijk zelf de auteur van de teksten. De rechten daarop zouden daarom 70 jaar na haar overlijden, dus op 1 januari 2016, zijn vervallen. De vraag is nu hoe het zit met de onbewerkte versies die in 1986 gepubliceerd zijn, is hier het overgangsrecht van toepassing? Het overgangsrecht houdt in dat werken die na het overlijden van de auteur en vòòr 1995 zijn gepubliceerd vanaf die datum 50 jaar auteursrechtelijke bescherming genieten. Aangezien de onbewerkte versies in 1986 gepubliceerd werden, rust hier nog een auteursrecht op tot 1 januari 2037. Dit geldt echter niet voor de delen die al eerder openbaar zijn gemaakt. De rechtbank moet in deze kwestie ook uitmaken of er sprake is van het overgangsrecht of niet.

Conclusie
Zonder uitlatingen van de rechter is het moeilijk vast te stellen of er sprake is van mede-auteurschap van het dagboek Het Achterhuis en of er nog auteursrecht rust op de in 1986 gepubliceerde werken. De Anne Frank Stichting, gevestigd in Nederland, meent dat Otto Frank geen mede-auteurschap toekomt en dat het dagboek vanaf 1 januari 2016 in het publieke domein is gekomen. Het is niet de eerste keer dat het Fonds en de Stichting elkaar tegenspreken. De Stichting heeft echter toegezegd geen uitgaven van de dagboeken te doen zonder de toestemming van het Fonds, zolang niet alle auteursrechten zijn vervallen. Dit zou betekenen dat de originele versies die pas in 1986 zijn gepubliceerd beschermd kunnen blijven tot 2037.

© geschreven door Lubna Safeer; redacteur Informail.